تحلیل گفتمان پوشش خبری وقایع خاورمیانه و شمال آفریقا توسط سایت بی.بی.سی فارسی و خبرگزاری ایرنا در فاصله زمانی دی ماه 1389 تا اردیبهشت ماه1390 (با تاکید بر تحولات کشورهای تونس، مصر، لیبی و بحرین)

چکیده: این پژوهش در پی مقایسه، بررسی شباهت ها و تفاوت های انواع گفتمان و انگاره های خبری ساخته شده در دو سایت بی.بی.سی فارسی و خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران( ایرنا)، در خصوص پوشش خبری وقایع خاورمیانه و شمال آفریقا در بازه زمانی دی ماه 1389 تا پایان اردیبهشت ماه 1390 در کشورهای تونس، مصر، لیبی و بحرین است. به عبارت دیگر این پژوهش می کوشد نسبت به سیاست های خبری و رسانه ای این دو سایت فارسی زبان در خصوص تحولات کشورهای عربی شناخت پیدا کند. به همین منظور از نظریه های انتقادی حوزه خبر همچون چارچوب سازی، نظریه امپریالیسم رسانه ای خبر، انگاره سازی و نظریه گفتمان و ایدئولوژی استفاده شده است. تحلیل گفتمان با استفاده از رویکرد گفتمان کاوی ون دایک، روش بکار گرفته شده در پژوهش پیش رو است. جامعه آماری این پژوهش، تمام اخبار مربوط به تحولات سیاسی کشورهای عربی تونس، مصر، لیبی و بحرین در دو سایت خبرگزاری ایرنا و بی.بی.سی فارسی در بازه زمانی مورد نظر است که پس از بررسی جامعه آماری به روش نمونه گیری هدفمند تعداد 47 خبر انتخاب و مورد گفتمان کاوی قرار گرفت. یافته های تحقیق نشان می دهد متن های هر دو سایت از لحاظ سبک واژگانی، افراد و نهادهای مطرح شده در متن، غیر سازی، استنادها، پیش فرض ها، تلقین و تداعی ها، مولفه های اجماع و توافق و گزاره های اساسی در ابتدا، میانه و انتهای وقایع و حوادث رخ داده در این چهار کشور عربی با هم اختلاف های بسیار و شباهت هایی اندک دارند. بر اساس یافته های تحقیق، اصلی ترین چارچوب در دستور کار قرار گرفته بی.بی.سی فارسی در خصوص تحولات هر چهار کشور عربی تونس، مصر، لیبی و بحرین، «چارچوب صلح در عین اسلام هراسی و تقابل با بیداری اسلامی» بوده است. خبرگزاری ایرنا نیز کوشیده است انعکاس ها و پوشش خبری خود از تحولات این چهار کشور عربی را در چارچوب «برخورد و ثابت قدمی، غرب ستیزی و بیداری اسلامی» قرار داده و گفتمان ها و انگاره های خود را در دل آن شکل دهد. عمده ترین گفتمان های شکل گرفته در خصوص این چهار کشور عربی توسط سایت بی.بی.سی فارسی معطوف به حفظ منافع کشورهای غربی، متناقض(حمایت و تقابل)، اسلام هراسی، گرایش به دموکراسی غربی، آزادی خواهی، ایران هراسی و عمده ترین گفتمان های شکل گرفته در خبرگزاری ایرنا حمایت از خواسته های مردمی، اسلام خواهی و بازگشت به اصل دینی خویش، روی گردانی از غرب و نزدیکی به ایران و انقلاب اسلامی آن بوده است. هر یک از این سایت ها انگاره های خود را نیز بر اساس گفتمان های ساخته شده ارائه کرده اند. واژگان کلیدی: وقایع کشورهای عربی، کشورهای عربی خاورمیانه و شمال آفریقا، سایت بی.بی.سی فارسی، سایت خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران(ایرنا)، تحلیل گفتمان، پوشش خبری